موشکهای کرهای
پس از چین، بیشترین خریدهای تسلیحاتی ایران از کره شمالی بود. آن کشور در رقابت با کشور چین تلاش میکرد تا سلاحهای بیشتری به ایران بفروشد. البته ایران و کره شمالی روابط سیاسی و... نیز داشتند. به طور مثال در 25 شهریور 1360 آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی به کره شمالی سفر کرد. این سفر بازتاب وسیعی در مطبوعات و رسانههای داخلی و خارجی داشت.
محسن رفیق دوست وزیر سپاه در دوران دفاع مقدس نیز مبدا همکاریهای نظامی ایران و کره شمالی را ماههای نخست جنگ تحمیلی میداند. او میگوید: «چند ماه پس از شروع جنگ تقریباً اواخر سال 1359 برای خرید اسلحه و مهمات به کره شمالی رفتم. بعد از سفر آقای هاشمی دیگر سالی دو سه مرتبه به آنجا سفر میکردم.» رفیق دوست در مورد سفر هاشمی نیز بیان میکند: «به طور کلی سفر موفقی بود. آقای هاشمی بازدیدهای خوبی داشت و ما همراهشان بودیم. از ایشان در حد بالاترین شخصیت در کره استقبال شد.»
وزیر سپاه در دوران جنگ در کتاب «برای تاریخ میگویم» در پاسخ به سوالی در رابطه با اینکه آیا در آن سفر از خرید اسلحه هم صحبت شد؟ میگوید: «در آن سفر لازم نبود صحبت خرید بشود. ما را بردند و همه کارخانههایشان را که در دل کوه ساخته بودند، نشانمان دادند... بیشتر تجهیزات نظامی آنها در دل کوهها بود. من به بچههای خودمان میگفتم که بروند کارخانههای نظامی کره را ببینند.»
** آغاز خریدهای تسلیحاتی از کره شمالی
اما پس از آن سفر، خریدهای تسلیحاتی ایران از کره شمالی آغاز شد. ایران ما به ازای خریدهایی که انجام میداد، پول و نفت به کره شمالی میداد. رفیق دوست که عامل ارتباط ایران با کره شمالی میگوید: «یکی از کمکهای ما به کرهایها این بود که نفت ارزان به آنها میدادیم و واقعاً هم تشکری از آنها بود. نسیه میدادیم. تهاتر میکردیم و به جایش اسلحه و مهمات میآوردیم. آنها پول نداشتند. یک وقت آنها بدهکار میشدند و یک وقت ما بدهکار میشدیم. پایاپای بود.»
در خصوص اینکه رقم و میزان خریدهای تسلیحاتی ایران از کره شمالی چقدر بود، اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما در برخی گزارشها ارقامی ذکر شده است که مورد تردید است. همچنین ادعاهایی درباره همکاریهای ایران و کره شمالی مطرح میشود که از سوی ایران مورد پذیرش نیست.
به طور مثال در کتاب «درسهای جنگ مدرن» نوشته آنتونی کردزمن و ابراهام واگنر که توسط حسین یکتا ترجمه و توسط نشر مرز و بوم منتشر شده، آمده است: «ایران در طول سالهای 1980 تا 1985 میلادی (از سال 1358 تا 1364 شمسی) توانست حدود 4 میلیارد دلار از کره شمالی و 230 میلیون دلار از جمهوری خلق چین اسلحه وارد کند.» مترجم و ناشر در پاورقی توضیح داده است که «رقم کره شمالی اغراق آمیز است؛ چراکه این کشور به جز موشکهای زمین به زمین سلاحهای گران قیمت دیگری برای فروش به ایران نداشت.»
به هر حال کره شمالی که اصولاً متحد عراق محسوب میشد به یک فروشنده عمده سلاح به ایران تبدیل شد و در میان کشورهای کمونیستی پس از چین در رتبه دوم قرار داشت. اما کردزمن و واگنر در همان کتاب پا را فراتر گذاشتند و مدعی شدند: «ایران دستکم تعدادی از مستشاران نظامی کره شمالی را در اختیار داشته است.»
این ادعا توسط ژنرال حمدانی از فرماندهان ارتش بعثی عراق نیز مطرح شده است. او معتقد است که «ایران پشتیبانی و مشاورههای پیچیده مهندسی از کره شمالی دریافت کرده بود. ایرانیها به تخصصهای کره شمالی اتکا میکردند. در نتیجه روشهای مهندسی آنها مثل پلهای تاکتیکی و پل شناور و خطوط لوله آنها بر روی شط العرب (اروند رود) با همکاری متخصصان کره شمالی ساخته شد. ایران عمدتاً به تدارکات و مشاورههای نظامی کره شمالی و پاکستان بود... کره شمالی منبع اصلی بیشتر نوآوریهای نظامی در خلال جنگ بود.»
این در حالی است که ایران هیچگاه این ادعاها را تایید نکرده و عنوان داشته است که ایران هیچگاه از مستشاران نظامی کره شمالی برای مهندسی و طرح ریزی عملیات استفاده نکرده است.
** خرید موشک از کره شمالی
مهمترین تسلیحاتی که ایران از کره شمالی خریداری کرد، موشکهای زمین به زمین بالستیک بود. ایران پس از اینکه نیروهایش در کشور سوریه آموزش دیدند و چند محموله موشک اسکاد-بی از کشور لیبی خریداری کرد، برای تامین تسلیحات موشکیاش به سراغ کشور کره شمالی رفت.
رفیق دوست همراه با حسن طهرانیمقدم و حسن شفیعزاده فرماندهان یگانهای موشکی و توپخانه سپاه به کره شمالی سفر کرد. او درباره آن سفر میگوید: «کیم ایل سونگ ما را تشویق کرد به ساخت موشک. من رفتم گفتم که شما به ما موشک بدهید. گفت چرا خودتان نمیسازید؟ بعد گفت، ببینید در جنگ ما با آمریکاییها دولت چکسلواکی مامور شده بود که مهمات تفنگ ما را تامین کند. یک مرتبه وسط جنگ گفت دیگر مهمات نمیدهیم. ما باید چه کار میکردیم؟ لذا به محض اینکه چنین اتفاقی افتاد، در همین کارگاههای آهنگری فشنگ ساختیم.
آن موقع کره از ما جلوتر بود (الان ما خیلی از کره جلوتر هستیم) کیم ایل سونگ گفت من شروع کردم و کره شمالی را از نظر دفاعی خودکفا کردم. لذا هرچه میخواهی بیا اینجا از ما یاد بگیر اما بروید و خودتان بسازید.»
او همچنین عنوان میکند: «در یکی دیگر از سفرها، دور یک میز سیار بزرگ در دفتر کار او، روبروی هم نشسته بودیم. من گفتم آمدم به شما با کمال خوشحالی بگویم ما اولین موشکهای خودمان را با بُرد 70 کیلومتر و 110 کیلومتر ساختیم و امتحان کردیم. کیم ایل سونگ آدم درشت هیکلی بود و خیلی سخت راه میرفت. بدون اینکه حرف بزند، شروع کرد به راه رفتن، میز را دور زد و هیچی هم نگفت. آمد و من را بغل کرد و شروع کرد فشار دادن که من آنجا شوخی کردم و گفتم اگر یک دهم این را در ایران مورد تشویق قرار میگرفتم، تا حالا کره مریخ رفته بودم.»
ایران از طریق وزارت سپاه توانست چند موشک اسکاد از کره شمالی خریداری کند. کره شمالی آن موشکها را ساخته بود، اما هنوز آزمایش میدانی نکرده بود. چون کشور کره شمالی کوچک است و امکان پرتاب شلیک موشک اسکاد وجود نداشت، به همین دلیل تخفیفاتی هم به ایران دادند که بخشی از تمرینات و آزمایشهای موشکی در ایران انجام شود.
به هر ترتیب مهمترین تسلیحاتی که ایران از کره شمالی خریداری کرد، چند فروند موشک اسکاد-بی بود. ایران بعدها توانست با استفاده از روش مهندسی معکوس، نمونه ایرانی موشکهای اسکاد را با عنوانهای «شهاب یک»، «شهاب دو» و «شهاب سه» بسازد. در ادامه بُرد و دقت موشکها افزایش یافت؛ به گونهای که اکنون موشکهای شهاب جایگاهی در صنعت موشکی کشورمان ندارد و سردار حاجیزاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه خبر از ساخت موشک هایپرسونیکی میدهد که هیچ سپر موشکی توان رهگیری و انهدام آن را ندارد.
کبری سنگوری زاده