نقد کتاب «پروندهای برای هواپیماربایی»
نقد و بررسی کتاب «پروندهای برای هواپیماربایی» در سرای کتاب برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، نقد و بررسی کتاب «پروندهای برای هواپیماربایی» با حضور سردار علی اصغر محسن شیخی جانشین مدیرعامل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، علیرضا سلیمی مدیر انتشارات سرو، مصطفی نیکنام مسول تاریخ شفاهی موزه، سرهنگ رضا جهانفر نویسنده کتاب، راویان و جمعی از منتقدین شنبه ۲۸ بهمنماه در سرای کتاب موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
در این نشست سرهنگ خسرو خطیب قوامی گفت: مولف کتاب در انتخاب موضوع، شجاعت به خرج داده و موضوع بحثبرانگیزی را برای پژوهش انتخاب کرده است.
او ادامه داد: دشمنان به هر نحوی سعی دارند به انقلاب اسلامی صدمه وارد کنند و هواپیماربایی نیز موضوعی است که از این طریق سعی دارند به کشور ما آسیب بزنند. چنانکه ما در هشت سال دفاع مقدس نیز با این مساله مواجه بودیم و زمانی که نیاز داشتیم امنیت آسمان را برقرار کنیم در پدافند هوایی به دشواری میتوانستیم این امنیت را برقرار کنیم، چون تا بروز چنین مسائلی مواجه شدن با قوانین بینالمللی در هواپیماربایی برای نیروهای ما مشکل بود. این موضوع را نمیتوان کتمان کرد که نمیدانستیم چگونه باید با آن برخورد کنیم؟ چون دستورالعملها و آییننامهها در داخل مشخص بود، اما در بعد بینالمللی رویکرد ما نامشخص.
این سرهنگ پدافند بیان کرد: نخستین هواپیماربایی، فرار بنیصدر بود که ما با چالش بزرگی برخوردیم؟ نمیدانستیم چهکار کنیم؟ هواپیما را بزنیم؟ برخورد ما به چه صورت باشد؟ این موضوع تجربه خوبی برای ما بود و ما در این مساله تمام آنچه باید را طبق آئیننامهها و دستورالعملهای داخلی انجام دادیم اما با این حال نمی دانستیم ابعاد بینالمللی موضوع چگونه است و آیا باید هواپیما را بزنیم؟ هر چند آن موقع نمیدانستیم داخل هواپیما چه کسی هست و بعداً فهمیدیم که مسافر آنچه کسی بود.
خطیب قوامی گفت: ما هنوز نیاز داریم که در بحث جهاد تبین به موضوعات جنگ بپردازیم که این موضوعات پنهان مانده است؛ بخشی از پنهان ماندن موضوعات به دلیل طبقهبندی است که باید از این حالت دربیاید و بخشی هم توجه پژوهشگران به موضوعاتی است که در جنگ کمتر سراغ آن رفتهاند. چنانکه همین موضوع کتاب «پروندهای برای هواپیماربایی» هنوز هم جای کار دارد. امیدورام در چاپهای بعدی به این موضوع با نگاه جامعتری پرداخته شود و اسنادی که در موزه پدافند هوایی وجود دارد در کتاب منعکس شود.
سرهنگ احمد کیا گفت: درباره موضوع هواپیماربایی در سه مقطع قابل بحث است؛ قبل از جنگ، در زمان جنگ و بعد از آن. در زمان جنگ من شاهد و ناظر هواپیماربایی زیادی بودم، نخستین موردی که با آن برخورد کردم، فرار بنیصدر بود که دو هواپیماd شکاری به تعقیب آن پرداختند، اما در عمل مانده بودیم که هواپیما را بزنیم یا نه؟
او افزود: هواپیما از سمت تبریز به مرز شمالی کشور پرواز کرد و از طریق مرز بازرگان به ترکیه رفت. در مواجه با این نوع اتفاقات دست ما در اقدام بسته است. هر چند شبکه منسجم فرماندهی و کنترل پدافند هوایی کارش را به خوبی انجام میدهد، اما نقطه آخر خیلی حساس است که باید با ایجاد قانون خاصی به موضوع توجه شود تا برای پژوهشگرانی که در آینده میخواهند درباره این موضوع تحقیق کنند یک ارائه طریق در میان باشد.
امیرسرتیپ دوم خلبان علیرضا رودباری، منتقد در ادامه بررسی و نقد کتاب «پروندهای برای هواپیماربایی» گفت: چون مقدمه کتاب درباره جنگ و به هواپیمای شکاری هم پرداخته بود، نگاهم این بود که مولف قرار است به بحث هواپیماربایی در رابطه با هواپیمای شکاری بپردازد. اگر موضوع به این سمت میرفت من نقد زیادی به کتاب داشتم، به این دلیل که خلبانان ما در جنگ نقش بسیار ارزندهای در دفاع مقدس داشتند و به قاطعیت میگویم اگر مجموعه نیروی هوایی نبود، تعارف نداریم شش روزه آن رویای فتحی که عراقیها داشتند، به وقوع میپیوست و اولین جایی که صدام نگران آن بود، نیروهای هوایی بود.
او افزود: برای همین انواع دسیسهها را برای نیروی هوایی ترتیب دادند از جمله کودتای نقاب که سرنخهایی از آن در سفارت عراق پیدا شد و اولین جایی که صدام مورد حمله قرار داد هم نیروی هوایی بود و در یک حمله سراسری اغلب پادگانهای نیروی هوایی را مورد حمله قرار داد. جایی که خیلی سریع پاسخ حملات صدام را داد، باز هم نیروی هوایی بود. بنابراین رشادتهای نیروی هوایی بر هیچکس پوشیده نیست و با قاطعیت تمام میتوان گفت هیچ عملیاتی در جنگ پیروزی مطلق نداشتیم مگر در عملیاتهایی که نیروی هوایی نقش بسیار ارزشمندی داشت.
این منتقد اظهار کرد: در واقع درباره خرمشهر هم گفتیم خرمشهر را خدا آزاد کرد، در واقع رمز آزادسازی خرمشهر را باید در هوا جستوجو کرد. چون در آسمان امنیت ایجاد شد که نیروهای زمینی توانستند آن حماسه قهرمانانه را رقم بزنند. لذا وقتی از نیروی هوایی صحبت میکنیم سخن از رشادتهایی است که واقعاً گمنام است. امروز چند تن از بزرگان نیروی هوایی را میشناسیم که با قاطعیت میتوانیم بگوییم اگر آن خلبان نبود خیلی اتفاقات ناگواری برای کشورمان اتفاق میافتاد. بنابراین وقتی یک نفر با شرایط خاص خودش هواپیمای شکاری را به کشور دیگری به ویژه به خاک دشمن اثر وحشتناکی از نظر روحی و روانی توی بخش های مختلف نظامی میگذارد. خوشبختانه به دلیل آن عِرق ایرانی که داریم این عدد خیلی پایینی نسبت به رشادتهای تیزپروازان نیرو هوایی است.
امیر سرتیپ دوم خلبان رودباری عنوان کرد: اما داستان هواپیماربایی برای من که جزو هوانوردی هستم جالب بود، هر چند نقاط مبهمی برایم داشت اما در بخش فرار بنیصدر برای همه ما جاذبه داشت تا با خواندن آن دریابیم که واقعاً چه اتفاقی افتاده است؟ اما این بخش سراسر ابهامآمیز است. هر چند موضوع را هر کس از دریچه دید خودش روایت کرده که در آن موقع منصبی داشته است. ضمن اینکه مولف کتاب درصدد تحلیل وقایع و حقایق برنیامده و فقط یکسری مطالب را روایت کرده است. روی هم رفته کتاب ارزشمندی است اما اگر دو سه نکته در آن رفع شود، از ابهامات آن کاسته میشود.
او ادامه داد: در مقدمه کتاب بیشتر جنگ را مطرح کرده است و مخاطب را دچار این برداشت میکند که هواپیماربایی بر اثر جنگ است، اما وقتی متن کتاب را میخوانید متوجه میشوید که ارتباطی با جنگ ندارد. ضمن اینکه یکسری اتفاقات از کشورهای دیگر مثل فرانسه و کویت در کتاب مطرح شده است که این اتفاقات و ارتباط ما با آنها با جنگ ربط دارد. در اینجا باز هم نیاز به تحلیل موضوع است که مولف فقط به روایت یکسری اتفاقات بسنده کرده است.
رضا جهانفر، مولف و پژوهشگر جنگ گفت: این کتاب پژوهشی تاریخی درباره هواپیماربایی در ایران با رویکرد جامعهشناسی جنگ در پنج فصل است که سال گذشته در انتشارات سرو منتشر شد. فصل نخست به «هواپیماربایی برا ساس مبانی تاریخی و جامعهشناسی میپردازد. کتاب، یک کتاب میانرشتهای است که در سه حوزه تاریخ، روابط بینالملل و حقوق که پدیده هواپیماربایی را که در کشور ما قبل از انقلاب و بعد از انقلاب با آن درگیر بوده است و به جرات میتوانم بگویم که در بحث هواپیماربایی، ایران یکی از قربانیان تروریسم هوایی است و کمتر در کتابها به این موضوع پرداخته شده است.
او افزود: کتاب آنطور که کارشناسان نوشتند کتاب جامعی درباره هواپیماربایی در ایران است. متاسفانه پیش از این کتاب درباره این موضوع منتشر نشده است و در نظام مسائل بینالمللی نیاز بود به این مسئله پرداخته شود که کمتر به آن توجه شده بود.