موزه «آپارتاید» روایتگر مظلومیت سیاهپوستان؛
برای عدالت
آپارتاید که یک فرهنگ سیاسی استبدادی و مبتنی بر تفکیک نژادی و برتری سفید پوستان بود؛ از سال 1948 و با پیروزی حزبملیآفریقایجنوبیدرانتخابات،توسطدولتاین کشور بهعنوانیکسیاسترسمیاتخاذشد و این روند تا اوایل دهه 1990 ادامه داشت. در واقع آپارتاید تضمین میکرد که آفریقای جنوبی تحت سلطه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، توسط اقلیت سفیدپوست این کشور باشد. مطابق این سیستم طبقهبندی اجتماعی، شهروندان سفیدپوست بالاترین وضعیت را داشتند و از آن پس جنایتهای زیادی علیه اکثریت بومی سیاهپوست شکل گرفت به گونهای که میراث اقتصادی و آثار اجتماعی آپارتاید تا به امروز ادامه دارد.
موزه آپارتاید که بخشی از پارک City Reef Cityشهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی است در نوامبر سال 2001، با یک هیئت امنای مستقل افتتاح شد. این موزه، آپارتاید، آثار دهشتناک تفکیک نژادی و تاریخ قرن بیستم آفریقای جنوبی را روایت میکند. در سال 1995، دولت آفریقای جنوبی طرحی را به تصویب رساندتا با توسعه گردشگری، اقتصاد کشور و اشتغالزایی را رونق بخشد. در آن دوران یک کنسرسیوم معماری، متشکل از چندین شرکت برجسته معماری،پیشنهاد ساخت یک موزه در پارک«گلد ریف سیتی»را ارائه کرد. پیشنهاد آنها موفقیتآمیز بود و کار ساختموزه در زمینی به وسعت هفت هکتار، آغاز شد. این موزه نمونهای کمنظیر از طراحی، فضا و چشمانداز است که تجربه تاریخی آفریقای جنوبی را به جامعه بینالمللی ارائه میدهد. موزه آپارتاید، به عنوان اولین موزه در نوع خود، نشانگر ظهور و سقوط آپارتاید است. سالنهای نمایشگاهی آن که توسط تیمهای مختلف و متخصص در زمینههای فیلمسازی، تاریخ و طراحی و چیدمان، ساخته شده؛ یک سفر در طول زمان استو از روزهای تاریک و استعمار تا تحققصلح ودموکراسی سخن میگوید.
ستونهای قانون اساسی
این اولین بخشی است که توجه بازدیدکنندگان موزه را به خود جلب میکند. بین سالهای 1994 و 1996، نخستین پارلمان کاملاً دموکراتیک آفریقای جنوبی، به عنوان مجلس قانونگذار، قانون اساسی جدید آفریقای جنوبی را تدوین کرد.دموکراسی، برابری، آشتی، تنوع، مسئولیت، احترام و آزادی؛ هفت ارزش موجود در قلبقانون اساسی کشور آفریقای جنوبی است.هفت ارزش که توسط هفت ستون در حیاط موزه خود نمایی میکند.
طبقهبندی نژادی
در ادامه مسیر بازدیدکنندگان به طرف ورودی ساختمان موزه هدایت میشوند. آنها در همان اولین گام خودبایداز دو ورودیبا دو طبقهبندی نژادی سفید و غیر سفید وارد شوند که این خود تجربه تازهای است.طبقهبندی نژادیپایه و اساس کلیه قوانین آپارتاید بود. آنها افراد را در یکی از چهار گروه "بومی"، "رنگینپوست"، "آسیایی" و "سفید" قرار میداد. به منظور نشان دادن واقعیت روزمره مردم آن دوران، بازدیدکنندگان به طور دلخواه به گروه سفید و غیر سفید طبقهبندی میشوند. پس از طبقهبندی، بازدیدکنندگان مجاز به ورود فقط از طریق دروازهای هستند که به گروه نژادی خود اختصاص دارد. اسناد هویتی، ابزار اصلی مورد استفاده در تصدیق این شکاف نژادی بود و بسیاری از این اسناد در موزه آپارتاید در معرض نمایش عموم هستند.
مهاجران
کشف طلا در سال 1886، مهاجران بسیاریاز سرتاسر آفریقا و دیگر مناطق جهان را به سوی ژوهانسبورگ گسیل کرد. هنگام قدم زدن در مسیر، ویتراهایی مشاهده میشود که تصاویر واقعی از فرزندان و نوههای افرادی است که به منظور کشف طلا به آفریقای جنوبی مهاجرت کرده بودند. در بین چهرههای به تصویر کشیده شده، تنوع نژادی گستردهای وجود دارد که نشان میدهد؛ در آن دوران سیستم آپارتاید برای جداسازی،طبقهبندیو جلوگیری از اختلاط نژادی اجداد آنهااز همان معادن طلا کم کم پدیدار گشت.چینش این ویتراها به گونهای است که گویا در همان مسیری که بازدیدکننده میرود قدم برمیدارند. با برگشتن به عقب میتوان چهره این افراد را دید.
ریشههای تفکیک نژادی و آغاز جداسازی
به مرور که آفریقای جنوبی به عنوان یک کشور واحد در سال 1910، شناخته شد.اکثریت سیاهپوستان به همراه زنان سفیدپوست حق رای دادن نداشتند. این موضوع در کنار پافشاری برخی سیاستمداران، تفکیک نژادیرا کم کم در آفریقا نهادینه کرد. تصاویر این سیاستمداران، ناسیونالیسم آفریقایی، لیست قوانین آپارتاید و تصاویر زندگی روزمره مردم تحت این شرایط، تشکیل دولت جدید،تشکیل کنگره ملی بومیان آفریقای جنوبی، اولین اتحادیه کارگری سیاه و اعتصابات معدنچیان سفید پوستبخش اعظم موضوعات دراین قسمت را تشکیل میدهند.
آغار خشونت
آپارتاید به طور رسمی در سال 1948 به تصویب دولت آفریقای جنوبی رسید و از آن پس تا سال 1971، قوانین آپارتاید اجرا شد و بر زندگی مردم تأثیر گذاشت.اولین قانونی که اجرا شد، قانون منع ازدواج مختلط در سال 1949 بود. این قوانین کم کم نارضایتیهای مردمی را فراهم آورد و خشونت و درگیریهای مسلحانه آغاز شد. این قوانین در طول مسیر پیش روی مخاطبین قرار دارد.
زندگی تحت حاکمیت دولت آپارتاید
زندگی تحت حاکمیت دولت آپارتاید، بازدیدکنندگان را با شرایط اجتماعی آن زمان آشنا میسازد. خشونت، قتل و محرومیتهای اجتماعی سهم سیاهپوستان و سایر رنگینپوستان بود و رونق اقتصادی و بهرهمندیهای شهروندی سهم سفیدپوستان. در فاصله سالهای 1960 تا 1994 بیش از سه و نیم میلیون نفر رنگین پوست به اجبار از زمین و سرزمینهای خود رانده شدند و سفیدپوستان جایگزینآنها گشتند.
ارنست کول، عکاس سیاهپوست، بیعدالتیهای زندگی تحت آپارتاید را در دهه 1960 مستند کرد. او بهترین عکاس مستند نسل خود بود. اوعکسهای زیادی تهیه کردو در کتاب خود منتشر کرد اما در نهایت در اواخر دهه 1960 به تبعید فرستاده شد.هنگامی که موزه آپارتاید در سال 2001 گشوده شد، برای اولین بار عکسهای کول در آفریقای جنوبی و به صورت عمومی به نمایش گذاشته شد. این عکسهااکنون قلب این موزه را تشکیل میدهد.
آگاهی سیاهپوستان و اعدامهای سیاسی
در ادامه مخاطبان با نسلهای جدید از جوانان سیاه پوست و جنبش آگاهی بومیان آشنامیشوند. بیداری اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در این نسل شرایط کشور را تغییر میدهد. اعدامهای سیاسی مخالفان دولت، شکنجه افراد، انکار حقوق سیاسی آفریقاییها،نمایش زندان مرکزی پرتوریا و مواردی از این دست، قالب اتفاقات کشور در دهه 70 را تشکیل میداد. اعتراضات کودکان مدرسهای در ژوهانسبورگ وراهپیمایی مسالمتآمیز آنها در ژوئن سال 1976 آغاز یک ستیزهجویی جدید با آپارتاید بود که در موزه به خوبی به آن پرداخته شده است. این موضوع در تاریخ کشور آفریقای جنوبی، نقطه عطف مقاومت همه جانبه مردمی بودو جوانان را به خط مقدم مبارزه با نژادپرستی کشاند.
سازش و مذاکره
اولین قدم در این جهت، توافقنامه صلح ملی، در سپتامبر 1991 و طی مذاکراتی طولانی بود. پیشنویس این توافقنامه و تصاویرمجمع مذاکره برای انتقال مسالمتآمیز به دموکراسی،بخشی از نمایشگاه موزه آپارتاید را تشکیل می دهد. صحنههایی از جنگ داخلی که زمینهساز این مذاکرات شد نیز در ادامه این بخشنمایش داده میشود.
انتخابات 1994 و ریاست جمهوری «ماندلا»
تصاویر نلسون ماندلا و برخی از آثار و یادگاریهای وی در جای جای موزه قابل مشاهده است. بیشک تلاشهای او زمینهساز آزادی و رهایی از تبعیض نژادی در سراسر قاره آفریقا به ویژه کشور آفریقای جنوبی بود. ماندلا در تمامی مراحل مبارزات حماسی آفریقای جنوبی علیه آپارتاید، از در دهه 1940 تا رهبری مبارزات تودهای دهه 50 و 60 تا27 سال حبس ناعادلانه،نقش محوری داشت.وی مذاکرات را در دهه 1990 آغاز و رهبری کرد. و از سوی مردم به عنوان اولین رئیس جمهور آفریقای جنوبی انتخاب شد. او ملت جدیدی را از میان مردمی رنج کشیدهبه وجود آورد.
انتخاباتآوریل 1994، روز تاریخ سازی ملت آفریقا بود.رأی دهندگان طی چند روز، ساعتها در صفایستادند تا امیدها در انتخابات پیروز شود. برای آفریقاییها این اولین فرصت رای دادن در یک انتخابات ملی بود. احساس سرخوشی رای دهندگان در عکسهای مربوط به این مقطع زمانی به خوبی به تصویر در آمده است.
قانون اساسی جدید
آخرین بخش موزه آپارتاید ژوهانسبورگ نمایش تشکیل قانون اساسی کشور آفریقای جنوبی است. نمادهای ملی پس از آپارتاید، به شکل پرچم و سرود ملی در اینجا نمایش داده میشود.ارزشهای اصلی قانون اساسی بر روی دیوارهای این فضا تکرار شده است تا نشان دهد کهقانون اساسي آفريقاي جنوبي يكي از مترقيترين قوانین علیه نژادپرستی است. در وسط این فضا یک سازه شیشهای قرار دارد که حاوی تکههایی از سنگ است. از بازدیدکنندگان دعوت میشود تا به شکلی نمادین سنگی را از سمت راست بردارند و آن را بر روی سنگهای سمت چپ قرار دهند یعنی از تعداد طرفداران نژادپرستی و تعصب بکاهند و بر تعداد افراد آزادیخواه و مبارز بیفزایند.
***
رسالت موزه آپارتاید یادآوری اهمیت مبارزه با نژادپرستی، تبعیض و تعصب است. سفر به گذشته از طریق این موزه شما را ابتدا به قلب تاریکی و شر و سپس به درون نور و آزادگی هدایت میکند.این سفر دانش مخاطبان را میافزاید و احساسات مخاطبان را بر میانگیزد تا از وقوع دوباره چنین رخدادهایی جلوگیری شود. بازدیدکنندگان مرحله به مرحله از دوران هولناک تاریخ به شرایط کنونی و آرامش میرسند و در نهایت با خروج از سالن موزه واردفضای سبز محوطه بیرونی میشوند که مکانی برای تأمل دوباره ونهادینه شدن آموختههااست.
این موزه در طول سال تنها سه روز تعطیل است و ساعات کار آن طی روزهای هفته 09:00 الی 17:00 میباشد. بازدید از موزه رایگان نیست و هزینه بازدید برای گروههای سنی متفاوت است. تورهای با راهنما به گروههای 15 نفری یا بیشتر ارائه میشود و باید از قبل رزرو شده باشد. به دلیل ماهیت گرافیکی محتوای موزه، بازدید برای کودکان زیر 11 سال مناسب نیست.رزرو مدارس نیز باید چهار تا شش هفته قبل انجام شود در غیر این صورت خدمات بازدید به این گروهها ارائه نمیگردد.
موزه آپارتاید در طول سال میزبان رویدادهای زیادی است. نمایشگاه موقت، راهاندازی نمایشگاه کتاب و برنامههای عمومی از جمله رویدادهایی است که در این موزه اتفاق میافتد. علاوه براین حداقل پنج بار در سال جشنهاییدر راستای پایان آپارتاید و شروع دموکراسی در موزه برگزار میشود.
منبع: سایت رسمی موزه آپارتاید ژوهانسبورگ
apartheidmuseum.org