در توزیع امکانات جزو کشورهای موفق هستیم
احمد توکلی از جمله سیاستمدارانی است که به واسطه رقابتهای انتخاباتی، حضور در ادوار مجلس و نظرگاههای گاهاً جنجالی خیلی نیاز به معرفی ندارد. با او که اکنون در سمت رئیس هیات مدیره «دیدهبان شفافیت و عدالت» مشغول به فعالیت است درباره موضوعاتی از جمله رونق تولید و وضعیت فرهنگِ اقتصاد و سیاست در کشور به گفتگو پرداختیم که در ادامه می خوانید.
در دهه اخیر همواره ترجیعبند سخنان مقام معظم رهبری و انتخاب شعار سال به مسائل اقتصادی بر می گردد، تحقق این تاکیدات را چگونه ارزیابی می کنید؟
اگر شعارهای سال که از سوی مقام معظم رهبری انتخاب می شوند، تحقق پیدا میکرد دیگر امتداد پیدا نمی کرد. اگر به این شعارها جامه عمل پوشانده می شد، رهبر معظم انقلاب ده سال موضوع این شعارها را اقتصادی انتخاب نمیکردند. اگر مسئولان در سال های اول این شعارها را محقق می کردند دیگر حضرت آقا لزومی نمی دیدند که آنها را تکرار کنند. همیشه مخاطب دولت ها بودند زیرا در درجه اول دولت است که میتواند طبق قانون کشور را اداره کند. پول هر جا باشد اختیارات نیز همان جاست و همانطور که می بینیم تمام منابع کشور در اختیار دولت قرار دارد. حتی دولت باید به مجلس لایحه دهد تا موانع رفع شود ،اگر مجلس بخواهد موافقت میکند اما اصلِ دادن لایحه از سوی دولت به مجلس است و قوه قضاییه طبق قانون از اجرا دفاع کند.
پس از رهبر معظم انقلاب، شخص دوم کشور رئیس جمهور است و پس از رهبری بالاترین مقام نیز محسوب می شود و این نشان دهنده این است که قدرت رئیس جمهوری متبلور شده است. وقتی نفر اول کشور دستور می دهد و رئیس جمهور نفر دوم کشور است چه کسی باید در صدد تحقق آن دستور باشد، مشخص است رئیس جمهور باید برای تحقق آن دستور گام های اساسی بردارد. فرقی نمیکند چه کسی رئیسجمهور باشد و منظور من شخص نیست بلکه وظیفه روسای جمهور است که این شعارها را از همان ابتدا محقق می کردند.
یکی از دلایلی که باعث شده این شعارها محقق نشود اختلاف دیدگاه است، برای اینکه روسای جمهور ما اقتصاد نمی دانستند و تقریبا هر کدام از کارشناس ها توصیه می کردند آنها عمل نمی کردند، لذا در این زمینه موفق نبودند.
از نظر شما موانع و چالش های عدم تحقق این شعار ها چیست؟
کار مجلس خوب پیش نمیرود و ناکارآمدی آن محسوس است. مسائل ملی و منطقهای تغییر پیدا می کند و مسائل خرد طرح می شود و مسائل کلان کنار گذاشته می شود و به جزئیات می پردازند و کلیات را رها می کنند، اینگونه رفتارها نشان دهنده این است که کار مجلس مطلوب نیست و نمی توان از آن دفاع کرد.
با توجه به اینکه شما مجموعه ای مردم نهاد برای رصد و برخورد با فساد اداری و ساختاری تشکیل داده اید، نتایج آن را چگونه ارزیابی می کنید؟
وقتی امر به معروف و نهی از منکر به فراموشی سپرده شود کارها به اینجا خواهد رسید، چون تشکیلات می تواند فساد را چند برابر کند و ما برای مبارزه با فساد که مهمترین سد راه توسعه، پیشرفت و عدالت است که در واقع گسترده و سیستمی شده باید برای مبارزه با آن سازمان یافته و حساب شده فعالیت کنیم؛ از این جهت با حضور ۱۷ نفر از سیاستمداران خوش نام که به سلامت شناخته می شوند، دیده بان شفافیت و عدالت را تشکیل دادیم.
دیدبان وظیفهاش این است که از حقوق شهروندی در برابر حکومت دفاع کند و حقوق شهروندی را احیا و راه جلوگیری از فساد را تقویت کند و تلاش کند مردم بیشتر درگیر سرنوشت کشور شوند. تا اکنون ما به اندازه وسعمان خود را موفق می دانیم و توانستیم وارد هر موضوعی که شدیم اثر گذار باشیم و تقریبا کم پیش آمده که نتوانیم موثر واقع شویم.
دولت از موضع گیری های کارشناسان دیدهبان استقبال خوبی داشته است. یکی از پیگیریهای ما که به نتیجه رسید عزل معاون رئیس سازمان غذا و دارو به خاطر فسادهایی که انجام داده بود است. اجرای مبارزه با فساد را نمی تواند یک سازمان مردم نهاد به تنهایی انجام دهد، فقط ما جلو افتادیم که همه بدانند حکومتداری جای تفریح نیست و از این جهت موفق بودیم.
به نظر شما انقلاب اسلامی که ماهیتی فرهنگی داشته چقدر در فرهنگِ اقتصاد و فرهنگِ سیاست عملکرد مطلوبی داشته است؟
ما در توزیع امکانات کشور جزو موفق ها هستیم. در سالهای اول انقلاب وارد یک روستا میشدید خبری از امکانات نبود اما اکنون که وارد می شوی هر آنچه که در شهر مانند آب لوله کشی، درمانگاه و... وجود دارد، در روستاها نیز مشاهده می شود.
ما توانستیم در روستاهای دور افتاده هم از لحاظ توزیع امکانات دستاوردهای خوبی را به دست آوریم. این توزیع امکانات به بهبود زندگی منجر می شود و در رفاه نیز اثرگذار است. ما در توزیع درآمد در سالهای اول انقلاب موفق بودیم اما در بحث تولید موفقیتی کسب نکردیم. در موضوعاتی که روی پای خودمان ایستادیم موفق بودیم و در جایی که وابستگی پیدا کردیم موفقیتی به دست نیاوردیم.
در فرهنگ اقتصاد هم موفق بودیم و هم ناموفق، البته الان وضعیت خوبی نداریم. در سیاست خارجی موفق بودیم و توانستیم عزت جمهوری اسلامی ایران را تامین کنیم و بهبود ببخشیم. در حقیقت در حال حاضر در حوزه سیاست خارجی در منطقه تعیینکننده هستیم.
درسیاست داخلی نیز موفقیت های نسبی همچون بسط آزادی کسب کردهایم که جمهوری اسلامی ایران آن را تامین کرد، البته در همین آزادی و جابجایی قدرت عدم موفقیت داشتیم، چرا که در حال حاضر وضع مجلس الان نسبت به دوره اول بدتر شده و قدرت مجلس کمتر شده است. در سیاست توفیق هایی داشتهایم و البته عدم توفیق نیز مشاهده می شود، اما اینگونه نیست که در این زمینه اصلا موفقیت نداشته باشیم.
این وضعیت چطور بهبود می یابد؟
باید آسیبشناسی شود، البته کار از بالا خراب است زیرا رفتار سیاسی مردم تحت تاثیر باندبازی ها و مسئولین کشور قرار دارد و مردم دستهبندی شدند و انحرافات اخلاقی و سیاسی نیز مشاهده می شود. اگر برخی از مردم طمّاع شدند به خاطر این است که طمع از بالا شروع شده است. در واقع اگر ضربه خوردیم از اشرافیت، امتیاز طلبی و رانتخواری مسئولان خوردیم. هر جا که درد است درمان نیز همان جاست و باید برای بهبود موارد گفته شده از بالا برطرف شود. اگر مردم به خدومها رای دهند موازنه قدرت بهتر می شود.
به عنوان یک اقتصاددان و کسی که تجربه های اجرایی و قانونگذاری داشته است، مدل مطلوب و متناسب با جهتگیری کلان انقلاب در حوزه اقتصاد چیست؟
مدلسازی مقدماتی میخواهد و ما مقدمات آن را نیز فراهم نکردیم. دولت ها باید به مدلسازان اعتماد داشته باشند و به طرحهای آنان عمل کنند تا اشکالات آنها مشخص و برطرف شود و به مرور زمان تغییر پیدا کند.
اینگونه نیست که یک مدل برای همیشه داشته باشیم، مدل های مختلفی در طول زمان ایجاد و انتخاب شدند. کشورهایی که از مدل استفاده می کنند تا زمانی که این مدل ها خوانا باشد از آنها استفاده می کنند و زمانی که دیگر این مدلها به کار نیاید آن ها را تغییر می دهند. در ایران متاسفانه دولت ها به این مدل ها عمل نمی کنند و اولین مشکل ما نیز این است. مدلسازی کار آسانی نیست و مقدمات آن باید فراهم شود.